Μουσείο Αντιβουνιώτισσας (Κερκύρας)

Το μουσείο μεταβυζαντινής τέχνης της Κέρκυρας –ένα από τα σπουδαιότερα κέντρα εξέλιξης της εκκλησιαστικής ζωγραφικής κατά τη διάρκεια της μεταβυζαντινής περιόδου– λειτουργεί και πάλι από το 1994, μετά τη δεύτερη, τελική φάση αναστήλωσης του ναού που στεγάζει τη συλλογή του (ναός Υπεραγίας Θεοτόκου Κυράς Αντιβουνιώτισσας). Είχε εγκαινιαστεί το 1984, αλλά στην πορεία ορισμένα στατικά προβλήματα επέβαλαν μια σειρά αναστηλωτικών έργων, με αποτέλεσμα να παραμείνει κλειστό από το 1990. Ο ναός, ένας από τους παλαιότερους της πόλης της Κέρκυρας, χτίστηκε πιθανότατα στα τέλη του 15ου αι. και αφιερώθηκε στη Θεοτόκο Κυρά Αντιβουνιώτισσα. Περιήλθε στο ελληνικό δημόσιο –μαζί με πολλά από τα εκθέματα που στεγάζει σήμερα– το 1979, έπειτα από παραχώρηση των κτητορικών οικογενειών Αλαμάνου, Μυλωνόπουλου, Ριζικάρη και Σκάρπα, στις οποίες ανήκε μέχρι τότε. Ανήκει στον τύπο της μονόχωρης ξυλόστεγης βασιλικής με νάρθηκα. Η συλλογή του μουσείου εκτίθεται στο νάρθηκα, που περιβάλλει τον κυρίως ναό και από τις τρεις πλευρές του. Πριν ξεκινήσετε την ξενάγησή σας στα εξαιρετικής τέχνης εκθέματα αυτού του μουσείου, σας προτείνουμε να επισκεφθείτε τον κυρίως ναό. Στον ελλαδικό χώρο ελάχιστοι ναοί αυτού του τύπου και αυτής της εποχής έχουν συντηρηθεί με τόση επιμέλεια. Δείτε το ξύλινο ταβάνι (ουρανία) με τα φατνώματα, που αποτελούνται από επίχρυσα ξυλόγλυπτα, το πέτρινο τέμπλο (του 17ου αι.), τα ξύλινα στασίδια, τα ασημένια καντήλια και την ανακατασκευασμένη ζωγραφιστή ταπετσαρία. Η συλλογή, που εκτίθεται στις τρεις πλευρές του ναού, αποτελείται από ενενήντα περίπου εικόνες, από τις οποίες οι περισσότερες ανήκουν στον ίδιο το ναό. Οι υπόλοιπες προέρχονται από τη συλλογή του Μουσείου Ασιατικής Τέχνης της Κέρκυρας. Έχει αναγγελθεί ότι στη συλλογή πρόκειται να συμπεριληφθούν επίσης και τα κειμήλια μαζί με το αρχειακό υλικό του ναού. Οι εικόνες αυτής της πλούσιας συλλογής, όπως και όλες οι εικόνες που μπορείτε –και πρέπει– να δείτε και στις υπόλοιπες εκκλησίες της Κέρκυρας (Μητροπολιτικός Ναός, Μονή Αγίων Θεοδώρων, Μονή Πλατυτέρας, Παναγία των Ξένων, Αγία Αικατερίνη), στο Μητροπολιτικό Μέγαρο και στην Ιόνιο Βουλή είναι ενδεικτικές του ρόλου που διαδραμάτισε η Κέρκυρα στην εξέλιξη της ελληνικής εκκλησιαστικής ζωγραφικής· ιδιαίτερα μετά την κατάληψη του Ρεθύμνου από τους Τούρκους, το 1646, και ολόκληρης της Κρήτης, το 1669, όταν έφτασαν εδώ, για να εργαστούν ή για να περάσουν στη Βενετία, μερικοί από τους σπουδαιότερους Κρητικούς αγιογράφους, όπως ο Θωμάς Μπαθάς, ο Εμμανουήλ Τζάνες, ο Θεόδωρος Πουλάκης και πιθανότατα ο Μιχαήλ Δαμασκηνός. Οι δύο παλαιότερες εικόνες της συλλογής, αγνώστων ζωγράφων, χρονολογούνται γύρω στο 1500. Η πρώτη (αρ. 50) φέρει την παράσταση του δρακοκτόνου Αγίου Γεωργίου, ενώ η δεύτερη (αρ. 22) απεικονίζει τον γνωστό από παλαιολόγεια και μεταβυζαντινά πρότυπα τύπο του Χριστού Παντοκράτορα. Λίγο μεταγενέστερες (τέλη 15ου έως το 1730 περίπου) είναι η εικόνα των Εισοδίων της Θεοτόκου (αρ. 35) και αυτή με την παράσταση της Εις Άδη Καθόδου (αρ. 24), που υπογράφεται από έναν Κρητικό, πιθανόν, αγιογράφο ονόματι Ιάκωβο. Η μεγάλων διαστάσεων εξαιρετική εικόνα του Μιχαήλ Δαμασκηνού με τις μορφές των αγίων Σέργιου, Βάκχου και Ιουστίνας (αρ.1) να πατούν επάνω στο σώμα ενός αποκεφαλισμένου τρικέφαλου δράκοντα πρέπει να φιλοτεχνήθηκε μετά τη ναυμαχία της Ναυπάκτου (1571), η οποία είχε νικηφόρα έκβαση για τους χριστιανούς με τη βοήθεια αυτών των τριών μαρτύρων. Δείτε επίσης την εικόνα της Αγίας Τριάδας (αρ. 11), που παλαιότερα είχε αποδοθεί στον Στέφανο Τζανκαρόλα, τις τρεις θαυμάσιες εικόνες του Εμμανουήλ Λαμπάρδου (Χριστός Μέγας Αρχιερεύς: αρ. 2, Θεοτόκος Οδηγήτρια: αρ. 3 και Άγιος Ιωάννης ο Πρόδρομος: αρ. 36), που χρονολογούνται από τις πρώτες δεκαετίες του 17ου αι., και την εικόνα του Ιερεμίου Παλλαδά με τη μορφή του Αγίου Ιωάννη του Ερημίτη. Την ιδιαίτερη προσοχή σας αξίζουν οι δύο εικόνες του Εμμανουήλ Τζάνε, η εικόνα του Αγίου Κύριλλου Αλεξανδρείας, που βρίθει λεπτομερειών (αρ. 33), και η εικόνα με την παράσταση Μη μου Άπτου, η εικόνα με τη μορφή του Αγίου Νικολάου του Θεόδωρου Πουλάκη (αρ. 8) και η Ζωοδόχος Πηγή του Βίκτωρος. Στη συλλογή συμπεριλαμβάνονται επίσης εικόνες των Φιλόθεου Σκούφου, Ιωάννου Ντζένου και Εμμανουήλ Σκορδίλη, που χρονολογούνται από τα μέσα περίπου του 17ου αι., και εικόνες των συνεχιστών αυτής της μεγάλης παράδοσης που δημιουργήθηκε στα Επτάνησα, όπως των Στέφανου Τζανκαρόλα, Ιωάννη Μόσκου και Κωνσταντίνου Κονταρίνη. Μερική άποψη διαδρόμου του Μουσείου Αντιβουνιώτισσας το οποίο στεγάζεται σε ναό του 15ου αι. «Χριστός Παντοκράτωρ» (Μουσείο Αντιβουνιώτισσας). Μερική άποψη του εσωτερικού του Μουσείου Αντιβουνιώτισσας, στην Κέρκυρα. Μερική άποψη αίθουσας του Μουσείου Αντιβουνιώτισσας, η συλλογή του οποίου περιλαμβάνει περίπου 90 αγιογραφίες. «Τρεις αρχάγγελοι», εικόνα του Γεωργίου Κορτεζά (Μουσείο Αντιβουνιώτισσας). Ο κυρίως ναός του Μουσείου Αντιβουνιώτισσας.